• Data: 2024-05-08 • Autor: Bogusław Nowakowski
Mój partner zmarł, a jego rodzina zrzekła się spadku. W skład masy spadkowej wchodzi połowa mieszkania, które razem kupiliśmy na wspólny kredyt. Gmina jako spadkobierca zamierza wystawić ten udział na licytacji. Czy ma do tego prawo? Czy kredyt (solidarny) będzie uwzględniony w wycenie? Czy mam się czego obawiać?
W wyniku odrzucenia spadku doszło do tego, że gmina stała się spadkobiercą po Pani partnerze. Ponieważ byli Państwo współwłaścicielami nieruchomości po połowie, w skład spadku wszedł ten udział.
Gmina jako spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe. Stosownie do Kodeksu cywilnego:
„Art. 935. W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. (…)
Art. 1023. § 1. Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy.
§ 2. Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza”.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że za dług gmina odpowiada do stanu czynnego spadku.
Gmina, która jest spadkobiercą, odpowiadać będzie całym swoim majątkiem, ale tylko do wartości mienia, które weszło do spadku i zostało odziedziczone. Czyli nie odpowiada tylko tym odziedziczonym majątkiem. Nie trzeba sprzedawać mienia, które gmina nabyła w drodze dziedziczenia. Wierzyciel nie musi przejmować się tym, czy ktoś kupi udział w nieruchomości.
Gmina stała się właścicielem udziału, jaki należał do Pani partnera.
Wobec tego ma prawo wykonywać wobec tego udziału wszelkie uprawnienia właściciela, w tym rozporządzać nim w zasadzie w dowolny sposób. Jednakże udział w nieruchomości jest jednocześnie udziałem w spadku. Jak wskazuje Kodeks cywilny:
„Art. 1036. Spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku”.
Gmina jako spadkobierca może zbyć nie tylko udział w nieruchomości, ale udział w spadku. W zależności od tego, co wybierze, efekt będzie taki sam – pozbędzie się udziału w nieruchomości.
Wskazałem na zakres odpowiedzialności gminy za długi spadkowe – do stanu czynnego spadku: w skrócie wartość majątku spadkowego minus długi obciążające spadek = stan czynny spadku.
Sam kredyt jako dług ma wpływ na cenę udziału. Jednakże jest on dopiero spłacany. I trudno obecnie mniemać, w jaki sposób gmina chce uwzględnić go przy zbywaniu udziału w nieruchomości lub udziału w spadku. Zechce zapewne uzyskać taką kwotę, by móc uregulować długi w zakresie, w jakim przypadną na nią.
Wierzyciele mogą kierować roszczenia do gminy na takich samych zasadach jak wobec wszystkich innych spadkobierców.
Pozbycie się przez gminę udziału w nieruchomości nie powoduje zwolnienia jej z odpowiedzialności za długi spadkowe. Gdyby gmina zbyła udział w spadku, to stosownie do Kodeksu cywilnego dalej odpowiada za długi razem z nabywcą udziału w spadku.
„Art. 1053. Nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy.
Art. 1055. § 1. Nabywca spadku ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe w tym samym zakresie co zbywca. Ich odpowiedzialność względem wierzycieli jest solidarna.
§ 2. W braku odmiennej umowy nabywca ponosi względem zbywcy odpowiedzialność za to, że wierzyciele nie będą od niego żądali spełnienia świadczeń na zaspokojenie długów spadkowych.
Może gmina będzie chciała dokonać działu spadku w ten sposób, by Pani przypadła cała nieruchomość z jednoczesnym przejęciem spłaty całego długu. Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.
Taka operacja nie zwalania gminy z odpowiedzialności automatycznie z odpowiedzialności za długi. Ale możliwe jest zwolnienie umowne (przez Panią).
Spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. Brak Pani zgody na rozporządzenie udziałem w nieruchomości przez gminę (sprzedaż) może spowodować bezskuteczność umowy zbycia o tyle, o ile naruszałoby to Pani uprawnienia przysługujące jako spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku.
Przykład o niespodziewanym spadkobiercy
Jan Kowalski zmarł, nie pozostawiając testamentu ani najbliższej rodziny. Jako że mieszkał w małej gminie Górki, to zgodnie z prawem gmina stała się jego spadkobiercą. W jego domu znaleziono zbiór wartościowych antyków i stary samochód. Gmina, jako spadkobierca z dobrodziejstwem inwentarza, zadecydowała o sprzedaniu antyków na aukcji, a z uzyskanych środków pokryto zaległe podatki i koszty utrzymania nieruchomości.
Przykład o spłacie długów
Ewa Nowak, mieszkanka Warszawy, zmarła, zostawiając po sobie długi związane z nieopłaconymi rachunkami za mieszkanie. Rodzina zrzekła się spadku, wobec czego gmina Warszawa przejęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Gmina, odpowiadając za długi tylko do wysokości pozostawionego majątku, zorganizowała licytację mieszkania, aby zminimalizować straty związane z niespłaconymi należnościami.
Przykład o nieoczekiwanej korzyści dla gminy
Mieszkaniec miasta Kraków, pan Tomasz, zmarł, pozostawiając po sobie działkę budowlaną o znacznej wartości. Rodzina zmarłego zrzekła się spadku, co spowodowało, że gmina Kraków została spadkobiercą. Zamiast sprzedawać działkę, gmina zdecydowała o wykorzystaniu jej pod budowę nowego przedszkola publicznego, co przyczyniło się do zwiększenia dostępności edukacji w tej części miasta.
Gmina jako spadkobierca prawny wchodzi w rolę zarządcy mienia spadkowego, gdy brak jest innych spadkobierców. Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, gmina odpowiada za długi spadkowe, ale tylko do wysokości pozostawionego majątku. Wprowadzenie gminy jako spadkobiercy może prowadzić do różnych rozwiązań, takich jak sprzedaż majątku w celu pokrycia długów czy wykorzystanie go na cele publiczne, co wymaga zrozumienia zarówno prawnych, jak i społecznych konsekwencji tej roli.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Bogusław Nowakowski
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
