• Data: 2024-11-04 • Autor: Janusz Polanowski
Mam dylemat, ponieważ nie wiem, co zrobić z długiem, który ponoć zostawił po śmierci wuj (którego nie znałam). Był to przyrodni brat mojego zmarłego taty. Jest jeszcze pięcioro przyrodniego rodzeństwa, z którym nie mam kontaktu. Dowiedziałam się o zaistniałej sytuacji od jednego z braci mojego zmarłego taty, który dostał wezwanie z sądu. Czy mogę się zrzec spadku? Ktoś mi powiedział, że nie będzie to miało mocy prawnej, jeśli nie zrzeknie się rodzeństwo? Czy nie przesuwam się w „kolejce”, jeśli mój tata nie żyje? Nie chciałabym przegapić chwili, gdy spadek przejdzie na mnie. Nie chcę spłacać długi po tak naprawdę obcej osobie. Jak wybrnąć z tej sytuacji? Jak zrzec się spadku z długami?
Proponuję „trzymać rękę na pulsie”; zaniedbanie sprawy ze spadkiem (podobno zawierającym znaczne długi) może skutkować wyzwaniami wprost dotyczącymi długów spadku oraz odpowiedzialności za długi spadkowe – aktualnie trzeba rozważać złożenie odpowiedniego oświadczenia co do spadku. O ile poprawnie odczytuję opis sytuacji, to w grę wchodzi dziedziczenie ustawowe – uregulowane w art. 931 i następnych Kodeksu cywilnego. Kierowanie korespondencji z sądu do rodzeństwa spadkodawcy wskazuje na duże znaczenie art. 932, który stanowi:
„§ 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
§ 6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.”
Bardzo ważne jest złożenie właściwego (w określonej sytuacji) oświadczenia co do spadku. Spadek wolno odrzucić – oświadczenie o odrzuceniu spadku jest faktycznie wyrazem tego, że odrzucająca spadek osoba „nie chce mieć nic wspólnego” z danym spadkiem. Spadek wolno także przyjąć – w jednym z dwóch wariantów: przyjąć wprost albo przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza. Ryzyko związane z długami spadku – a więc również z odpowiedzialnością za długi spadkowe – przemawia przeciwko przyjęciu spadku wprost (prostemu przyjęciu spadku), ponieważ w takim przypadku można do spadku „dołożyć ze swego” (potocznie rzecz ujmując”). Czasem zasadne okazuje się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (czyli w sposób dający szansę na ograniczenie odpowiedzialności za długi spadku); aby skorzystać z dobrodziejstwa inwentarza, należy wypełnić wymogi prawne – zwłaszcza doprowadzić do sporządzenia spisu inwentarza przez komornika sądowego (z czym wiążą się znaczne koszty) lub wykonać i skierować do „sądu spadku” wykaz inwentarza. Sporządzanie spisów inwentarza uregulowano głównie w Kodeksie postępowania cywilnego (K.p.c.) oraz w przepisach z zakresu wykonywania zawodu komornika sądowego. Sporo przepisów o wykazach inwentarza zawarto w przepisach o odpowiedzialności za długi spadkowe (art. 1030 i następne K.c.).
Istotę różnicy (w zakresie odpowiedzialności za długi spadku) między prostym przyjęciem spadku (przyjęciem spadku wprost) a przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza wyrażono w treści art. 1031 K.c.:
„§ 1. W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia.
§ 2. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.”
Sposób (tryb) składania oświadczeń co do spadku uregulowano w art. 640 i następnych K.p.c. Bardzo ważne jest terminowe składanie oświadczeń co do spadku; chodzi o sześć miesięcy od dowiedzenia się o tytule swego powołania (art. 1015 K.c.) – czyli o możliwości dziedziczenia (po określonym spadkodawcy).
Proszę przypomnieć sobie, kiedy dokładnie Pani dowiedziała się o śmierci swego stryja; byłoby także dobrze móc wykazać tę okoliczność – ewentualnie proponuję, nawet na wszelki wypadek, złożyć właściwe oświadczenie co do spadku przed upływem sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy. Wraz ze śmiercią spadkodawcy (jakiegokolwiek) dochodzi do otwarcia spadku (art. 924 K.c.). Doszło już do otwarcia spadku również po Pani tacie – to również istotna okoliczność.
Syntetyczność opisu sytuacji skłania mnie do zwrócenia Pani uwagi również na art. 1017 K.c. Jeżeli Pani tata zmarł przed swym bratem (przyrodnim), to w grę wchodzi złożenie co do spadku przez Panią we własnym imieniu. Jeśli jednak Pani tata zmarł po swym bracie (przyrodnim), to prawdopodobnie w grę wchodzi potrzeba złożenia tak zwanego zastępczego oświadczenia co do spadku (art. 1017 K.c.) – niejako w zastępstwie Pani taty.
Prawu właściwa jest (między innymi) precyzja, w tym dotycząca używanych wyrażeń. Jeżeli Pani wolą będzie odrzucenie spadku, to trzeba będzie jednoznacznie tak sformułować swą wypowiedź. Wolno zrzec się czegoś, co przysługuje; jeżeli zaś spadek się odrzuca, to – nawet na wszelki wypadek (by nie dawać szans wierzycielom spadku) – należy unikać mówienia lub pisania o „zrzeczeniu się” spadku. Niezbędny jest konkret. Przypominam o potrzebie terminowego składania oświadczeń co do spadku. W oświadczeniu co do spadku należy wskazać także kto, co do spadku po kim (oznaczenie spadkodawcy) oraz z jakiego tytułu (dziedziczenie z testamentu lub dziedziczenie z ustawy) składa oświadczenie co do spadku (np. oświadczenie o odrzucenie spadku).
Składając oświadczenie co do spadku, dobrze jest znać oznaczenie akt „sądu spadku”, w których prowadzona jest sprawa (np. o stwierdzenie nabycia spadku lub przyjmowane są oświadczenia co do spadku). Podanie właściwego oznaczenia może usprawnić kontaktowanie się z „sądem spadku” oraz przekazywanie dokumentów przez kancelarię notarialną lub sąd rejonowy – właśnie przed sądem rejonowym (nie tylko przed „sądem spadku”) lub przed notariuszem wolno złożyć oświadczenie co do spadku. Osoba składająca oświadczenie o odrzuceniu spadku powinna wskazać (znanych jej) innych potencjalnych spadkobierców danego spadkodawcy.
Warto dodać także to, że ukształtowała się (właściwie już powszechnie) taka wykładnia przepisów o władzy rodzicielskiej i jej wykonywaniu – art. 92 i następne Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – że należy uzyskać zgodę sądu rejonowego (jako „sądu opiekuńczego”) na odrzucenie spadku w imieniu dziecka (niepełnoletniego).
Przypadek przyrodniego brata taty
Anna dowiedziała się, że jej zmarły wuj, przyrodni brat jej ojca, zostawił spadek z długami. Nigdy nie miała z nim kontaktu i nie wie, jak duże są zobowiązania. Wuj nie miał dzieci, a więc prawo przewiduje, że spadek może trafić do rodzeństwa lub ich potomków. Anna zdecydowała się na szybkie działanie – odrzuciła spadek w sądzie, aby uniknąć odpowiedzialności za długi wuja.
Nieznane długi po zmarłej ciotce
Tomasz nie miał kontaktu ze swoją ciotką od lat, a po jej śmierci dowiedział się, że zostawiła długi. Mimo że nie miał pojęcia o stanie jej majątku, nie chciał ryzykować. Postanowił złożyć wniosek o odrzucenie spadku w terminie sześciu miesięcy od daty śmierci ciotki, unikając
tym samym odpowiedzialności za ewentualne zobowiązania.
Długi po zmarłym bezdzietnym kuzynie
Jacek otrzymał wezwanie z sądu dotyczące spadku po zmarłym kuzynie, którego nie widział od lat. Zmarły kuzyn nie miał dzieci, a jego rodzeństwo wcześniej zmarło, więc Jacek automatycznie stał się jednym z potencjalnych spadkobierców. Dowiedziawszy się, że w spadku są głównie długi, Jacek szybko podjął decyzję o odrzuceniu spadku, aby nie przejąć zobowiązań finansowych.
Dziedziczenie spadku z długami może być poważnym obciążeniem, dlatego warto dokładnie rozważyć swoją decyzję. Kluczowe jest terminowe złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, aby uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania finansowe zmarłego. W przypadku wątpliwości, najlepiej skonsultować się z prawnikiem, aby upewnić się, że wszelkie formalności zostaną dopełnione w odpowiednim czasie.
Oferujemy kompleksowe porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu profesjonalnych pism prawnych, które pozwolą Ci szybko i skutecznie rozwiązać Twoje problemy prawne bez wychodzenia z domu. Skontaktuj się z nami, aby otrzymać indywidualną konsultację dostosowaną do Twoich potrzeb. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Janusz Polanowski
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
