• Data: 2024-12-05 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Kto dostanie ziemię po śmierci matki? Jest gospodarstwo i ziemia rolna 15 ha oraz 4 braci. Ja jako jedyny z nich posiadam gospodarstwo rolne, jestem rolnikiem ryczałtowym. Wiem, że obowiązują specjalne zasady.
Jeśli gospodarstwo rolne obejmuje grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1 ha, stosuje się przepisy ogólne dotyczące dziedziczenia ze zmianami wynikającymi z artykułów od 1058 do 1088 Kodeksu cywilnego (K.c.). I tak, spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:
Zgodnie z art. 1063 K.c. – jeżeli ani małżonek spadkodawcy (zmarłego), ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie odpowiada wyżej wskazanym warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy, gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II CSK 37/10: „Pracą wykonywaną bezpośrednio przy produkcji rolnej w rozumieniu art. 1059 pkt 1 K.c. jest praca związana z ziemią jako podstawowym środkiem produkcji, a zatrudniona bezpośrednio przy produkcji rolnej jest każda osoba, której praca ma bezpośredni związek z zadaniami wytwórczymi konkretnego gospodarstwa rolnego.”.
Zwracam jednak uwagę na postanowienie SN z 20 września 2001 r., II CKN 703/99: „W razie gdy spadkodawca pozostawił zstępnych, ale nie mogą oni dziedziczyć gospodarstwa rolnego z powodu niespełnienia warunków wymienionych w art. 1059 lub 1060 K.c., to do kręgu spadkobierców dochodzi także rodzeństwo spadkodawcy jednakże z tym zastrzeżeniem, że w chwili otwarcia spadku rodzeństwo spełniało wymogi, o których mowa w art. 1059 pkt 1 i 2 K.c. Trwała niezdolność do pracy nie stanowi dla rodzeństwa spadkodawcy legitymacji uprawniającej do dziedziczenia gospodarstwa rolnego; ta okoliczność jest istotna w świetle art. 1059 pkt 4 K.c. tylko w stosunku do spadkobierców wyłonionych na podstawie ogólnych przepisów art. 931-937 K.c.”.
W granicach określonych w art. 931 § 2 Kodeksu cywilnego wnuki spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt 1 i 2, dziedziczą gospodarstwo rolne także wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych (prawnuków).
Można również zapisać ziemię rolną konkretnej osobie w testamencie.
Dziedziczenie przez jedynego rolnika w rodzinie
Pan Jan posiada gospodarstwo rolne o powierzchni 10 ha. Po śmierci jego matki, która miała gospodarstwo o powierzchni 15 ha, okazało się, że ma troje rodzeństwa, z których tylko on prowadzi działalność rolniczą jako rolnik ryczałtowy. Zgodnie z przepisami, Pan Jan spełnia warunki dziedziczenia gospodarstwa rolnego (prowadzenie działalności rolniczej i bezpośrednia praca przy produkcji rolnej). Dzięki temu sąd przyznał mu całe gospodarstwo, ponieważ jego rodzeństwo nie miało związku z rolnictwem i nie spełniało wymogów ustawowych.
Zastępcze dziedziczenie przez wnuki
Pani Anna, właścicielka 20-hektarowego gospodarstwa, zmarła, pozostawiając dwoje dzieci. Jej syn nie spełniał warunków dziedziczenia gospodarstwa, ponieważ pracował w mieście, a córka była trwale niezdolna do pracy. W tej sytuacji gospodarstwo odziedziczył wnuk pani Anny, który prowadził własne gospodarstwo rolne i był przygotowany zawodowo do produkcji rolnej. Dzięki spełnieniu ustawowych wymogów wnuk mógł przejąć gospodarstwo, mimo że jego rodzice nie byli do tego uprawnieni.
Testamentowe przekazanie gospodarstwa
Pan Marek, właściciel 12-hektarowego gospodarstwa, miał troje dzieci, z których żadne nie spełniało warunków dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Aby uniknąć podziału ziemi między spadkobierców, który mógłby zagrozić jej integralności, Pan Marek sporządził testament, w którym zapisał całe gospodarstwo swojej siostrzenicy. Siostrzenica była rolnikiem ryczałtowym z przygotowaniem zawodowym, co umożliwiło jej przejęcie ziemi po spełnieniu wymogów testamentowych oraz ustawowych.
Dziedziczenie gospodarstwa rolnego odbywa się na szczególnych zasadach, które mają na celu ochronę integralności i efektywności prowadzenia działalności rolniczej. Prawo przewiduje, że gospodarstwo mogą dziedziczyć osoby spełniające określone warunki, takie jak praca w rolnictwie czy odpowiednie przygotowanie zawodowe. Jeśli spadkobiercy nie spełniają wymagań, możliwe jest zapisanie ziemi w testamencie lub zastosowanie zasad ogólnych. Aby dowiedzieć się więcej o swoich prawach, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Potrzebujesz pomocy w sprawie dziedziczenia gospodarstwa rolnego? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi prawnicy przygotują dla Ciebie indywidualne rozwiązanie.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
