Dziedziczenie przez nieślubne dziecko

Czy nieślubne dziecko może dziedziczyć po ojcu?

Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Z tego wynika, że po śmierci ojca na podstawie ustawy cały spadek odziedziczą jego dzieci oraz żona.

Nieślubne dziecko, żeby mogło dziedziczyć po ojcu, musiałoby mieć najpierw ustalone ojcostwo. Ustalenie ojcostwa nawet po śmierci domniemanego ojca jest dopuszczalne.

Jak podaje przepis art. 84 § 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.):
„Art. 84. § 1. Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności.
§ 2. Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy”.

Po pierwsze, możliwość wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa nie jest ograniczona przez ustawodawcę żadnym terminem (w przeciwieństwie do powództwa o zaprzeczenie ojcostwa), a po drugie, jak najbardziej dopuszczalne jest wytoczenie takiego powództwa również po śmierci domniemanego ojca.

Ustalenie ojcostwa po śmierci domniemanego ojca

W tym miejscu należy wskazać, że ani śmierć domniemanego ojca, ani nawet brak woli potwierdzenia tych okoliczności przez członków jego rodziny lub inne osoby, które mogą posiadać taką wiedzę, nie uniemożliwia nieślubnemu dziecku udowodnienia swoich twierdzeń.

Trzeba bowiem zaznaczyć, iż w praktyce – poza wyżej wymienionymi dowodami z zeznań świadków – po śmierci domniemanego ojca można przeprowadzić ustalenie ojcostwa, korzystając w zasadzie z trzech możliwych rozwiązań. Mianowicie:

• wykorzystując w badaniu przedmioty należące za życia do zmarłego ojca,
• przeprowadzając badania na najbliższych krewnych zmarłego,
• dokonując analizy chromosomu Y w sytuacji, kiedy wszystkie badane osoby są płci męskiej.

Jak się jednakże podkreśla, w dwóch ostatnich przypadkach dokładność metody jest zazwyczaj nieco mniejsza niż w sytuacji, gdy badanie takie przeprowadzane jest na podstawie materiału pobranego bezpośrednio od żyjącego mężczyzny. W sytuacji gdy nie jest badany bezpośrednio ojciec, czułość testu przy potwierdzeniu ojcostwa wynosi bowiem ok. 95%.

Jak ochronić się przed ewentualnymi roszczeniami finansowymi nieślubnego dziecka po śmierci ojca?

A teraz przejdźmy do sposobów, które chronią przed ewentualnymi roszczeniami finansowymi nieślubnego dziecka po śmierci ojca.
Jeśli ojciec sporządzi testament na wypadek swojej śmierci lub poczyni darowiznę (darowizny) np. na rzecz swoich dzieci i małżonki, pomijając nieślubne dziecko, to będziemy wówczas mieli do czynienia z tzw. zachowkiem. Osoby wybrane przez ojca na spadkobierców otrzymają majątek, ale będą musieli liczyć się ze spłatą, w sytuacji gdy nieślubne dziecko ustali ojcostwo i wystąpi do nich z roszczeniem finansowym.

Krąg osób uprawnionych do zachowku reguluje art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.).

Ustalanie udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku

Dopiero w sytuacji, gdy uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w jeden z powyższych sposobów, przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do jego pokrycia.
O zachowku możemy mówić jedynie po śmierci spadkodawcy.
Zgodnie z art. 992. K.c.: „przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni”.

Co zrobić żeby nie płacić zachowku?

Prawo polskie przewiduje trzy możliwości, żeby uchronić się przed wypłatą ewentualnego zachowku. Są to:

1. Umowa dożywocia (art. 908 § 1 K.c.)
   Umowa dożywocia jest najlepszym sposobem żeby uchronić się przed wypłatą zachowku.
   Z przepisów K.c. art. 908 § 1 K.c. i art. 908 § 2 K.c. wynika, że strony umowy dożywocia mogą swobodnie kształtować treść obowiązków nakładanych na nabywcę nieruchomości w związku z umową dożywocia. W umowie dożywocia strony same określają, co należy rozumieć pod pojęciem dożywotniego utrzymania. Dopiero w braku postanowień umownych wchodzą obowiązki określone w art. 908 K.c.
   Umowa dożywocia nie jest bezpłatnym przysporzeniem (darowizną) i dlatego, jeżeli zostanie zawarta, nieślubne dziecko nie będzie mogło żądać zachowku od wartości nieruchomości zbytej tą umową (co miałoby miejsce w przypadku zwykłej darowizny czy dziedziczenia testamentowego).
2. Wydziedziczenie spadkobiercy
   Wydziedziczenie jest uregulowane w art. 1008 K.c. Zgodnie z tym przepisem: *„spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawnieni
   1. wbrew woli spadkodawcy postępują uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
   2. dopuścili się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, albo rażącej obrazy czci;
   3. uporczywie nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych”.
      Jak wynika z przytoczonego przepisu, wydziedziczenie może zostać dokonane jedynie w testamencie. Nieważność tego dokumentu pociąga za sobą nieważność wydziedziczenia.
3. Dobrowolne zrzeczenie się dziedziczenia
   Wskazujemy, że zrzeczenie się dziedziczenia po śmierci ojca przez jego córkę jest możliwe, ale jedynie na drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego, zgodnie z art. 1048 Kodeksu cywilnego. Zrzeczenie to obejmuje także zstępnych córki, chyba że umówiono się inaczej. Osoby, które dokonują zrzeczenia się dziedziczenia, jak i ich zstępni, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku, zgodnie z art. 1049 K.c. Zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia wymaga woli zarówno przyszłego spadkodawcy, jak i córki. Z tego wynika, że zrozumienie zawiłości prawa spadkowego oraz jego zastosowanie w praktyce jest kluczowe, zwłaszcza w kontekście zabezpieczania majątku przed ewentualnymi roszczeniami.
   Warto podkreślić, że aby uniknąć potencjalnych problemów związanych z dziedziczeniem, może być korzystne sporządzenie umowy dożywocia lub wydziedziczenie nieślubnej córki dopiero po uznaniu ojcostwa.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.