• Data: 2024-03-15 • Autor: Tomasz Krupiński
Ja i moje dzieci odrzuciliśmy zadłużony spadek, ale mam pytanie o moje wnuki. Jedna z córek mieszka w Anglii i tam urodziła dwoje dzieci. Dzieci mają paszporty angielskie. Czy moje wnuki muszą też odrzucać ten spadek?
Z podanych informacji wnioskuję, że zmarła osoba posiadająca długi. Pani i Pani dzieci odrzuciły spadek w terminie. Problem dotyczy dzieci Pani córki, która odrzuciła spadek, a mieszka na stałe w Anglii wraz z dziećmi. Nieletnie dzieci córki posiadają paszporty angielskie.
Przede wszystkim zaznaczę, że jeżeli spadkodawca nie zostawił testamentu, spadkobiercy dziedziczą na podstawie ustawy. Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego (K.c.):
„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.”
Dalej dla przykładu, stosownie do art. 932 K.c.:
„§ 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
§ 6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.”
Jeżeli po śmierci np. dziadka Pani córki (Pani ojca) wnuczka, jako zstępna dziadka, odrzuciła spadek, to spadek przechodzi na kolejnego zstępnego, czyli na dzieci Pani córki (trudno mi opisać po kim dziedziczymy, gdyż nie wskazała Pani, kto zmarł).
Zobacz również: Odrzucenie spadku online
Tak więc dzieci Pani córki również będą powołane do spadku z ustawy i nie zmienia tego fakt, że urodziły się w Anglii, gdyż zapewne mają polskie obywatelstwo i w Polsce traktowane są jako obywatele Polski ze wszystkimi prawami i obowiązkami.
Dzieci Pani córki mają 6 miesięcy na złożenie oświadczenia co do tego, czy spadek przyjmują wprost, czy przyjmują go z dobrodziejstwem inwentarza, czy też spadek odrzucają (oczywiście oświadczenie w imieniu małoletnich dzieci składają ich przedstawiciele ustawowi).
Ochrona małoletnich dzieci polega na tym, że w przypadku niezłożenia żadnego oświadczenia co do spadku w terminie 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o tytule ich powołania do spadku, to uznaje się, że niepełnoletni nabył spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Zresztą podobnie jest już także w odniesieniu do pełnoletnich od października 2015 r. (liczy się moment śmierci). Jeżeli śmierć spadkodawcy nastąpiła przed październikiem 2015 r., w przypadku osób pełnoletnich uznaje się, w przypadku niezłożenia oświadczenia w terminie, że nabyli oni spadek wprost, a więc z pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe. Powyższe wynika z przepisu art. 1015 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
„§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.”
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tyko do wysokości wartości stanu czynnego spadku, a więc aktywów spadku.
Jeżeli zatem zmarły nie miał żadnego majątku w chwili śmierci, a tylko same długi, to odpowiedzialność spadkodawcy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, będzie ograniczona do wartości 0, a więc de facto spadkobierca nie poniesie odpowiedzialności za długi.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza dobrze chroni interesy spadkobierców. Nie odpowiedzą oni za długi spadkowe ponad to, co uzyskali w spadku (o ile będą jakieś aktywa spadku). Skład spadku ustalony zostanie w spisie inwentarza, który jest sporządzany przez komornika.
Należy pamiętać jednak, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się z koniecznością aktywności w ewentualnych sprawach związanych z długami spadkowymi, a to może powodować dodatkowe komplikacje. Ponadto sporządzenie spisu inwentarza przez komornika czy też notariusza również kosztuje.
Jeżeli wierzyciel wystąpi z pozwem o zapłatę długu spadkodawcy, to sąd wyda orzeczenie w tej sprawie (nakaże spadkobiercy zapłatę długu). Spadkobierca powinien się postarać w takiej sytuacji o ograniczenie wykonalności orzeczenia do stanu czynnego spadku. Również powinien się o to postarać, jeżeli została wszczęta jeszcze przed śmiercią spadkodawcy egzekucja.
Jako że dzieci Pani córki mieszkają w Anglii, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza może się wiązać z problemami związanymi z koniecznością uczestnictwa w postępowaniach sądowych. Dlatego, jeżeli faktycznie w skład spadku nie wchodzi żadnej majątek, lepszą opcją byłoby odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci. Odrzucenie spadku sprawi, że tak, jak Pani córka, jej dzieci nie będą brane pod uwagę jako spadkobiercy. Może ona zatem złożyć w imieniu niepełnoletnich dzieci oświadczenie o odrzuceniu spadku po zadłużonym zmarłym. Jednak, aby złożyć skuteczne oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich, musi ona wcześniej uzyskać zgodę sądu rodzinnego na złożenie tego oświadczenia.
Zobacz również: Obywatelstwo polskie dla dziecka urodzonego za granicą
Wynika to z art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.), który wskazuje, że rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Odrzucenie spadku w imieniu dziecka jest bezsprzecznie czynnością przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka. Czynność prawna przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dziecka dokonana bez zezwolenia sądu, jest nieważna.
Nawet jeżeli oboje rodzice zgadzają się co do odrzucenia spadku w imieniu dziecka, to konieczne jest uzyskanie zezwolenia sądu opiekuńczego w tym zakresie.
Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe – jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa. Jako obywatel RP Pani córka podlega zatem prawu polskiemu.
Biorąc pod uwagę przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 1106 zn. 3) oraz Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000, należy wskazać, że sądem właściwym do wydania zezwolenia na złożenie w imieniu dzieci oświadczenia o odrzuceniu spadku będzie sąd polski.
Polski sąd, który jest właściwy do rozpatrzenia sprawy zezwolenia na odrzucenie w imieniu małoletnich spadku, to Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie.
Miejscem zamieszkania Pani wnuków jest Wielka Brytania. Stosownie zaś do art. 569 § 1 K.p.c. – właściwy wyłącznie jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy – właściwy jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.
Jeżeli Pani córka chce odrzucić spadek w imieniu małoletnich dzieci, musi najpierw złożyć w sądzie opiekuńczym w Warszawie wniosek o wydanie zezwolenia na tą czynność. W postępowaniu wszczętym po złożeniu wniosku uczestnikami postępowania będzie Pani córka oraz ojciec dzieci (o ile jest znany).
W uzasadnieniu wniosku Pani córka powinna wskazać wszystkie okoliczności, które sprawiają, że odrzucenie spadku w imieniu dzieci będzie działaniem dla ich dobra i nie zagraża ich interesom. Należy zatem wskazać, że spadkobiercy brani pod uwagę w pierwszej kolejności odrzuciły spadek. Należy wskazać, że w skład spadku po zmarłym nie wchodzą żadne aktywa. Należy wskazać długi zmarłego (najlepiej jeżeli byłyby potwierdzone dokumentami). Opłata od wniosku wynosi 40 zł. Opłatę można uiścić za pomocą znaczków opłaty sądowej, w kasie sądu lub przekazem na rachunek sądu.
Jako że Pani córka mieszka poza granicami Polski, konieczne będzie ustanowienie do sprawy pełnomocnika do doręczeń lub pełnomocnika procesowego. Sąd nie doręcza bowiem pism sądowych poza granice kraju. Pełnomocnikiem do doręczeń może być jakakolwiek osoba, pełnomocnikiem procesowym może być adwokat, radca prawny czy osoba bliska (wstępni, zstępni, rodzeństwo).
Aby sąd wydał postanowienie o zezwoleniu na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zakres zarządu majątkiem dziecka, konieczne jest przeprowadzenie rozprawy. Jeżeli Pani córka nie będzie mogła osobiście stawić się w sądzie w Warszawie, to może ona wnosić o przesłuchanie jej przez polskiego konsula w Anglii.
Jak już wskazałem, dopiero po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego będzie ona mogła złożyć w imieniu dzieci oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Art. 1018 § 3 K.c. wskazuje, że oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. W sądzie można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.
Tak więc oświadczenie Pani córki o odrzuceniu w imieniu dzieci spadku może być złożone:
Jeżeli oświadczenie miałoby być składane przed notariuszem angielskim, to należy pamiętać o uzyskaniu poświadczenia Apostille. To poświadczenie wydaje w Wielkiej Brytanii biuro legalizacyjne Foreign & Commonwealth Office.
Wydany w Wielkiej Brytanii dokument urzędowy (np. akt notarialny z oświadczeniem o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka) zaopatrzony w Apostille może być bezpośrednio przedłożony właściwym władzom, urzędom i instytucjom w Polsce.
Składając oświadczenie o odrzuceniu spadku, należy pamiętać, że stosownie do art. 641 § 1 K.p.c. – oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:
Natomiast stosownie do § 2 art. 641 K.p.c. – oświadczenie powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowywania testamentów.
Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone (641 § 3 K.p.c.).
Powyższe rozważania nie przeczą też prawu unijnemu. Wskazuję bowiem, że po 17 sierpnia 2015 roku do polskiego porządku prawnego weszły unijne przepisy dotyczące dziedziczenia. Dzieje się tak na skutek zmian, jakie wprowadza Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 roku w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (zwanego dalej „Rozporządzeniem”).
Rozporządzenie stosowane będzie do dziedziczenia majątku po osobach zmarłych i ma obowiązywać w systemach prawnych wszystkich Państw Europejskich.
Zmiana, która wynika z wejścia w życie Rozporządzenia, będzie dotyczyła obywateli Polski na stałe mieszkających za granicą. Dotychczas bowiem zasadą było, iż prawem właściwym dla spraw spadkowych było prawo ojczyste spadkobiercy w chwili jego śmierci. Natomiast zmiana, jaką niesie za sobą ww. Rozporządzenie, stanowi ogólną regułę, wedle której – prawem właściwym dla spraw dotyczących spadku jest prawo właściwe, w którym zamarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili jego śmierci. Miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy każdorazowo będzie określane na podstawie ustalenia, gdzie – w którym państwie – znajdowało się centrum interesów życiowych osoby zmarłej. Może to być zatem miejsce, gdzie dana osoba przebywa tylko czasowo, np. wyjechała do pracy do Anglii, ale już nie pojechała w celach turystycznych, na staż, czy w odwiedziny. Z pewnością zdarzą się przypadki, gdzie zmarły wyjechał do pracy jedynie z powodów czysto ekonomicznych, nadal zachowując związki z państwem ojczystym, w takich przypadkach będą miały zastosowanie reguły kolizyjne ww. aktu prawnego, odsyłające do sądu i prawa polskiego.
W omawianym przypadku zmarły mieszkał i zmarł w Polsce, toteż sądem i prawem właściwym jest prawo polskie.
Reasumując, Pani córka musi podjąć powyższe czynności, aby odrzucić spadek po zmarłym w terminie 6 miesięcy od odrzucenia spadku przez samą siebie. Jeżeli będzie bierna, jej dzieci nabędą spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Rodzina Kowalskich Rodzina Kowalskich mieszka w Anglii od wielu lat. Gdy dowiedzieli się o śmierci dziadka w Polsce, który pozostawił po sobie długi, musieli podjąć decyzję o odrzuceniu spadku. W przypadku małoletnich dzieci, rodzice złożyli w imieniu swoich dzieci oświadczenie o odrzuceniu spadku. Musieli jednak uzyskać zgodę sądu rodzinnego w Polsce, co wymagało dodatkowych formalności, w tym m.in. ustanowienia pełnomocnika do doręczeń w Polsce.
Pani Nowak Pani Nowak, mieszkająca w Londynie z dwójką dzieci, otrzymała informację o śmierci cioci w Polsce, od której potencjalnie mogła odziedziczyć zadłużony spadek. Mając na uwadze dobro dzieci, postanowiła odrzucić spadek w ich imieniu. Proces ten wymagał od niej uzyskania zezwolenia od sądu opiekuńczego w Polsce, co okazało się skomplikowaną procedurą, wymagającą zgromadzenia dokumentacji i przedstawienia jej za pośrednictwem polskiego konsula.
Małżeństwo Wiśniewskich Małżeństwo Wiśniewskich, obywatele Polski mieszkający w Anglii z trójką dzieci, dowiedziało się o śmierci wujka, który zostawił po sobie spory dług. Zdając sobie sprawę z konsekwencji przyjęcia takiego spadku, zdecydowali o odrzuceniu go w imieniu swoich małoletnich dzieci. Proces ten wymagał od nich złożenia wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w sądzie opiekuńczym, co wiązało się z koniecznością ustanowienia pełnomocnika procesowego w Polsce i przeprowadzenia szeregu formalności.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci zamieszkujących w Anglii wiąże się z koniecznością uzyskania zezwolenia od polskiego sądu rodzinnego. Proces ten wymaga od rodziców lub przedstawicieli ustawowych dziecka zgromadzenia odpowiednich dokumentów i, w niektórych przypadkach, ustanowienia pełnomocnika do doręczeń w Polsce, aby skutecznie odrzucić zadłużony spadek i chronić interesy małoletnich.
Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online i pomocy w przygotowaniu niezbędnych pism do odrzucenia spadku w imieniu małoletnich. Oferujemy profesjonalne wsparcie i szybką pomoc w nawigacji przez proces prawny, zapewniając bezpieczeństwo i spokój Twojej rodzinie. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 29
3. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Randa prawny.
Zapytaj prawnika
