• Data: 2022-04-07 • Autor: Kinga Karaś
Mój ojciec, który nie żyje, był członkiem wiejskiej spółdzielni. Złożył za życia dyspozycję zgodnie z art. 16 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze i wskazał żonę (moja mamę, która zmarła przed ojcem) do wypłaty udziałów po jego śmierci. Jednak w przedmiotowej sprawie nie doszło do wypłaty udziałów po zmarłym ojcu na rzecz brata (bo tak zadecydował brat), ale do przyjęcia brata w poczet członków spółdzielni w oparciu o ten artykuł.
Jednak brat nie przedstawił w spółdzielni żadnego dokumentu spadkowego, a taki jest, tj. notarialny akt dziedziczenia, w którym widnieje zapis, że ja i mój brat jako spadkobiercy dziedziczymy po 1/2 części spadku. Do dnia dzisiejszego tylko bratu wypłacane są dywidendy, tj. za rok 2019 i 2020. Wobec powyższego czy mam również prawo jako drugi spadkobierca do połowy wypłat z rocznych dywidend w myśl art. 16a ustawy Prawo spółdzielcze? I czy mogę w spółdzielni zabezpieczyć wstrzymanie wypłat na rzecz brata z rocznych dywidend do momentu rozstrzygnięcia sprawy?
Podstawę prawną stanowi: ustawa z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (zwana dalej: ustawą), ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze. W przedstawionym stanie fatycznym mamy do czynienia z dziedziczeniem członkostwa we spółdzielni wiejskiej.
Wskazanie w deklaracji osoby, której spółdzielnia zobowiązana jest wypłacić udziały, skutkuje tym, iż są one wyłączone ze spadku. Wskazanie, o którym mowa w art. 16 § 4 Prawa spółdzielczego, wywołuje skutki takie jak dyspozycja wkładem oszczędnościowym na rachunku bankowym dokonywana na podstawie art. 56 ust. 1 Prawa bankowego (por. W. Borysiak, w: Osajda, Komentarz, t. IVA, 2019, art. 922, s. 64, Nb 271 i 271.1). W przypadku jednak, gdy osoba wskazana w deklaracji nie żyje przed aktualizacją tej deklaracji, tj. śmierci członka spółdzielni, udziały te wchodzą w skład spadku. Wówczas spadkobiercy mogą złożyć wniosek o przyjęcie ich w poczet członków spółdzielni. Jeżeli spadkobierców jest więcej niż jeden, powinni oni wskazać jednego spośród siebie, który uzyskuje prawo do udziałów, chyba że podzielą oni udziały między tych spadkobierców, którzy złożyli deklarację przystąpienia do spółdzielni.
Każdy spadkobierca, niezależnie od tytułu nabycia spadku, może skorzystać z uprawnienia do dziedziczenia udziałów. Ustawodawca zezwolił na podział udziałów pomiędzy spadkobierców, a zatem nie ma konieczności, aby dziedziczyła je tylko jedna osoba (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca 2015 r., sygn. akt K 25/12). Spadkobiercy mogą zdecydować, co wymaga jednoznacznej zgody wszystkich spadkobierców, iż nabyte udziały mogą zostać nabyte przez jednego ze spadkobierców. Jednak w przypadku dziedziczenia przez więcej niż jednego spadkobiercę podlegają one podziałowi pomiędzy wszystkich uprawnionych do dziedziczenia spadkobierców. Jeżeli jako jeden ze spadkobierców nie złożył Pan deklaracji o przyjęcie w poczet członków spółdzielni, to może ją Pan złożyć albo skorzystać z prawa majątkowego do wypłaty wartości udziałów w odziedziczonej części. Ze względu na fakt, iż deklaracja o przyjęcie w poczet członków nie ulega przedawnieniu, to może ją Pan aktualnie złożyć. Jednak nadwyżka bilansowa za lata uprzednie jest wypłacana członkom spółdzielni, a nie osobom posiadającym udziały. Tak więc nie widzę podstaw prawnych do żądania wypłaty dywidend za okres przed złożeniem deklaracji członkowskiej. Dopiero przyjęcie w poczet członków spółdzielni otworzy Panu prawo do dywidendy.
Na gruncie art. 16 ustawy o spółdzielniach:
„§ 1. Warunkiem przyjęcia na członka jest złożenie deklaracji. Deklaracja powinna być złożona pod nieważnością w formie pisemnej. Podpisana przez przystępującego do spółdzielni deklaracja powinna zawierać jego imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania, a jeżeli przystępujący jest osobą prawną – jej nazwę i siedzibę, ilość zadeklarowanych udziałów, dane dotyczące wkładów, jeżeli statut ich wnoszenie przewiduje, a także inne dane przewidziane w statucie.
§ 2. W formie pisemnej deklaruje się także dalsze udziały, jak i wszelkie zmiany danych zawartych w deklaracji.
§ 3. Członek może w deklaracji lub w odrębnym pisemnym oświadczeniu złożonym spółdzielni wskazać osobę, której spółdzielnia obowiązana jest po jego śmierci wypłacić udziały. Prawo z tego tytułu nie należy do spadku.
Zgodnie z art. 16a ustawy o spółdzielniach Spadkobierca zmarłego członka spółdzielni dziedziczy udziały, jeżeli jest członkiem spółdzielni lub złożył deklarację przystąpienia do spółdzielni. Jeżeli spadkobierców jest więcej niż jeden, powinni oni wskazać jednego spośród siebie, który uzyskuje prawo do udziałów, chyba że podzielą oni udziały między tych spadkobierców, którzy złożyli deklarację przystąpienia do spółdzielni. Spółdzielnia nie może odmówić przyjęcia w poczet członków spadkobierców dziedziczących udziały, jeżeli odpowiadają oni wymogom określonym w statucie”.
Podsumowując, spółdzielnia bez zgody wszystkich spadkobierców nie może przekazać wszystkich praw z udziałów we spółdzielni tylko jednemu spadkobiercy. Jako drugi spadkobierca może Pan żądać przyjęcia Pana w poczet członków albo wypłaty wartości udziałów Panu przysługujących. Wskazać należy, iż nabycie prawa do udziałów w związku z dziedziczeniem powstało w chwili śmierci spadkodawcy posiadającego udziały we spółdzielni. Jednak brak jest podstaw do żądania zaległych dywidend przez osobę, która nie była członkiem spółdzielni na dzień jej wypłaty.
Dziedziczenie udziałów bez dokumentu spadkowego
Pan Jan, będący członkiem spółdzielni rolniczej, zmarł, nie pozostawiając jasnych instrukcji dotyczących wypłaty swoich udziałów. Wkrótce po jego śmierci, jego synowie, Marek i Andrzej, dowiedzieli się, że ich ojciec złożył dyspozycję wypłaty udziałów na rzecz swojej żony, która jednak zmarła przed nim. Marek, nie przedstawiając dokumentu spadkowego, został przyjęty w poczet członków spółdzielni i otrzymywał dywidendy, mimo że istniał notarialny akt dziedziczenia, który wskazywał, że obaj bracia mają prawo do udziałów po połowie. Andrzej, po dowiedzeniu się o tej sytuacji, rozpoczął starania o uzyskanie swojej części dywidend.
Konflikt między spadkobiercami
Pani Maria, członkini spółdzielni wiejskiej, zmarła, a jej udziały zgodnie z dyspozycją miały być wypłacone mężowi, który jednak również zmarł przed jej śmiercią. Jej dzieci, Anna i Piotr, odziedziczyły po połowie jej majątku. Piotr został przyjęty w poczet członków spółdzielni i zaczął otrzymywać dywidendy, nie informując Anny. Anna, odkrywszy, że jest pomijana przy wypłacie dywidend, zwróciła się do spółdzielni o wyjaśnienia i domagała się swoich praw jako współspadkobierczyni.
Potrzeba aktualizacji deklaracji członkowskiej
Pan Kazimierz, członek spółdzielni, wskazał swoją córkę, Martę, jako osobę uprawnioną do otrzymania udziałów po jego śmierci. Po śmierci Kazimierza, spółdzielnia nie zaktualizowała swojej dokumentacji, a Marta nigdy nie złożyła deklaracji o przyjęcie do spółdzielni. Z tego powodu udziały Kazimierza zostały wstrzymane, a rodzina była zmuszona do uregulowania kwestii formalnych i przedstawienia aktu dziedziczenia, aby Marta mogła formalnie stać się członkiem spółdzielni i otrzymać przysługujące jej środki.
Dziedziczenie udziałów w spółdzielni po śmierci jej członka może prowadzić do wielu komplikacji, szczególnie gdy brakuje jasnych dyspozycji lub aktualnych dokumentów spadkowych. Spadkobiercy powinni upewnić się, że wszystkie formalności są dopełnione, aby zabezpieczyć swoje prawa do udziałów i dywidend. Kluczowe jest również zrozumienie przepisów prawa spółdzielczego oraz procedur obowiązujących w danej spółdzielni.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism związanych z dziedziczeniem udziałów w spółdzielni, aby zapewnić Państwu pełne wsparcie w procesie zabezpieczania swoich praw. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc prawną dopasowaną do Twojej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze - Dz.U. 1982 nr 30 poz. 210
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Kinga Karaś
Randa prawny.
Zapytaj prawnika
