• Data: 2024-03-11 • Autor: Marek Gola
Nasz pełnoletni syn ma spore długi (nie wiemy dokładnie w jakiej wysokości, ale jest to na pewno duża suma). Chcemy się definitywnie odciąć od niego finansowo całą rodziną. Wydziedziczyć bez prawa zachowku, zrzec się spadku po nim już za jego życia, itp. Co powinniśmy zrobić? Jakie kroki poczynić?
Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego zwanego dalej K.c.
Z treści Pana pytania wynika, że Pana syn ma bardzo duże zadłużenie. Nie ma Pan jednak wiedzy w jakiej wysokości. Wolą Pana jest wydziedziczenie syna i zrzeczenie się po nim spadku za jego życia.
Jedyną sytuacją kiedy mogą się Państwo zrzec spadku po synu za jego życia jest podpisanie z nim umowy stosownie do treści art. 1048 K.c. Zgodnie z tym przepisem spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim.
Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono.
Umowa zrzeczenia się dziedziczenia musi być zawarta w formie aktu notarialnego, jest to forma pod rygorem nieważności. Konieczne jest zatem zawarcie umowy z synem. Bez zgody syna nie ma innej możliwości zrzeczenia się spadku jeszcze za jego życia.
Przechodząc do wydziedziczenia wskazać należy, iż spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Zobacz również: Kto dziedziczy po synu kawalerze?
Zgodnie z art. 1009 K.c. przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.
Profesor Andrzej Kidyba wskazuje, iż „przyczyna wydziedziczenia wymieniona w art. 1008 pkt 3 K.c. polega na uporczywym niedopełnianiu względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Zachowanie uprawnionego do zachowku odnosi się do osoby spadkodawcy i dotyczy niedopełniania obowiązków rodzinnych względem niego, na przykład niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego, nieudzielanie opieki, brak pomocy w chorobie itp. Należy jednak podkreślić, że wskazane zachowanie musi nosić cechy uporczywości, czyli musi być długotrwałe czy wielokrotne”.
Co istotne, zgodnie z poglądem wyrażonym w tezie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10, „samo posłużenie się przez spadkodawcę sformułowaniem, że spadkobierca uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych bez wskazania rodzaju obowiązków, nie jest wystarczające”. W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 sierpnia 2005 r., sygn. akt VI ACa 302/2005, w którego uzasadnieniu wskazano, iż „zgodnie z treścią art. 1009 K.c. przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Nie musi ona zostać wyraźnie podana, ale treść testamentu powinna umożliwiać ustalenie tej przyczyny. Wydziedziczenie jest nieskuteczne, jeżeli jego przyczyna nie wynika z treści testamentu, nawet gdyby w rzeczywistości przyczyna wydziedziczenia zachodziła”.
Jako przykład zaniedbywania więzi rodzinnych wskazać należy na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. akt II CKN 1397/2000, w którym wskazano, iż „w pojęciu »zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych« mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych”.
Zachodzi zatem pytanie, jakie miałyby to być podstawy do wydziedziczenia? Czy oprócz długów syn w jakikolwiek inny sposób zachowuje się względem Państwa w sposób, który by takie wydziedziczenie uzasadniał? Proszę bowiem pamiętać, że zachowanie syna będzie oceniane z punktu widzenia podstaw wydziedziczenia, co z kolei powoduje, że podstawy te muszą być wyartykułowane w sposób możliwie dokładny.
Zobacz również: Czy matka dziedziczy po synu?
Przypadek pani Katarzyny i jej syna Michała: Pani Katarzyna, emerytka, musiała zmierzyć się z problemem długów swojego 35-letniego syna, Michała. Michał, będąc zapalonym hazardzistą, zaciągnął duże długi, które zagrażały bezpieczeństwu finansowemu całej rodziny. Pani Katarzyna, chcąc ochronić swoją niewielką emeryturę i mieszkanie, zdecydowała się na wydziedziczenie syna, aby zapobiec przejęciu jej majątku przez wierzycieli Michała.
Historia pana Jana i jego syna, Dawida: Pan Jan, właściciel niewielkiej firmy, zmagający się z problemami finansowymi swojego syna Dawida, który prowadził nieudane inwestycje i zalegał z płatnościami. Obawiając się, że długi syna mogą wpłynąć na jego firmę i osobiste oszczędności, Pan Jan skonsultował się z prawnikiem, aby rozważyć możliwość wydziedziczenia Dawida i zabezpieczenia swojego majątku przed potencjalnymi roszczeniami wierzycieli.
Sytuacja państwa Nowaków i ich córki, Anny: Państwo Nowakowie byli zaniepokojeni zachowaniem swojej córki Anny, która prowadziła rozrzutny tryb życia, generując przy tym znaczne długi. Mimo prób pomocy i wielokrotnych rozmów, Anna nie zmieniała swojego postępowania. Państwo Nowakowie, mając na uwadze ochronę swojego domu rodzinnego i oszczędności na starość, podjęli trudną decyzję o wydziedziczeniu Anny, aby uchronić swoje majątki przed ewentualnymi roszczeniami jej wierzycieli.
Wydziedziczenie i zrzeczenie się spadku po dorosłych dzieciach z zadłużeniami to kwestie delikatne i skomplikowane, wymagające gruntownego zrozumienia aspektów prawnych. Jak pokazują omówione przypadki, taka decyzja, choć trudna emocjonalnie, może być niezbędna do ochrony rodzinnych finansów i majątku. Ważne jest, aby każdy przypadek rozpatrywać indywidualnie, z właściwym doradztwem prawnym, aby zapewnić, że działania te są zgodne z prawem i najlepiej służą interesom rodziny.
Potrzebujesz fachowej porady prawnej dotyczącej wydziedziczenia lub zrzeczenia się spadku? Skontaktuj się z nami! Oferujemy profesjonalne konsultacje online i pomoc w przygotowaniu niezbędnych dokumentów, aby Twoje decyzje były pewne i zgodne z prawem. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie w wyroku z dnia 19 sierpnia 2005 r., sygn. akt VI ACa 302/2005
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. akt II CKN 1397/2000
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Zapytaj prawnika
