• Autor: Iryna Kowalczuk
Jestem właścicielem dwóch sąsiadujących działek, po środku których jest droga dojazdowa do nich. Chciałem to od gminy odkupić, żeby dokonać scalenia w jedną działkę. Wtedy się okazało, że gmina wcale nie jest właścicielem tego kawałka, ale należy on do mojego dawno nieżyjącego pradziadka. Proszę mi wyjaśnić, jak sprawdzić, czy jestem jego spadkobiercą, na pewno jestem jedynym prawnukiem. Co powinienem zrobić, aby wykazać, że odziedziczyłem ten fragment po pradziadku i go odzyskać?
Zgodnie z § 1 art. 922 Kodeksu cywilnego (K.c.) prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Natomiast zgodnie z art. 931 K.c.:
„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.
Spadek to ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci i przechodzących na jego następców prawnych. Spadkobierca (spadkobiercy) w zasadzie wchodzą w sytuację prawną, w jakiej pozostawał spadkodawca.
Aby zatem uregulować prawnie kwestię dziedziczenia po pradziadku, powinien Pan złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po nim.
Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem. Jednakże w Pana sprawie, z uwagi na to że sprawa dotyczy pradziadka, postępowanie będzie trzeba przeprowadzić przed sądem. Od razu zaznaczam, że sprawa nie będzie prosta i warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który będzie reprezentował Pana interesy w sądzie. Nie wystarczy bowiem, że przeprowadzi Pan postępowanie spadkowe tylko po pradziadku, ale będzie Pan musiał również przeprowadzić taką sprawę po swoim rodzicu, wnuku pradziadka oraz po jego rodzicu, czyli dziecku pradziadka. Musi Pan bowiem udowodnić swoją ciągłość dziedziczenia po rodzicu, dziadku (babci?) i pradziadku. Sprawa będzie prostsza, jeżeli wszystkie te osoby mieszkały przed śmiercią w obszarze właściwości tego samego sądu rejonowego. Jeżeli nie, będzie Pan musiał założyć dla każdego odrębną sprawę w odrębnym sądzie.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy. Jeżeli jest Pan jedynym żyjącym spadkobiercą po rodzicu, dziadku i pradziadku, to cały spadek po tych osobach przypadnie Panu. Jeżeli jednak w toku sprawy okaże się, że są jeszcze inni spadkobiercy, wówczas będzie potrzebne przeprowadzenie dodatkowego postępowania o dział spadku, jeżeli to Pan będzie chciał przejąć cały spadek na siebie.
Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych”. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.
Zgodnie z art. 1037 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia stwierdzający nabycie spadku. Z dokumentów tych wynikać będzie krąg spadkobierców. Spadkobiercy do dokonania działu spadku powinni dostarczyć tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.
Dział spadku można przeprowadzić u każdego notariusza (pod warunkiem że będzie zgoda między spadkobiercami co do działu spadku) lub w sądzie.
Jeśli chodzi o koszty notarialne działu spadku, to podstawą do określenia maksymalnej stawki taksy notarialnej jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi.
Notarialny dział spadku jest szybszy i nie tak sformalizowany jak sądowy. Można go załatwić w ciągu jednego dnia.
Co się tyczy trybu sądowego działu spadku:
We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:
Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.
W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.
W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.
W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, a więc chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Oznacza to, że przy podziale sąd będzie uwzględniał wartość nieruchomości na dzień dokonywania działu.
Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.
Sposób dokonania działu spadku
Ze względu na sposób dokonania działu spadku, zarówno w trybie umownym, jak i spadkowym, można wyróżnić:
Sąd powinien dokonać podziału według zgodnego wniosku spadkobierców, a podstawą takiego podziału jest plan podziału sporządzany przez geodetę, jeśli spadkobiercy chcą dokonać działu nieruchomości przez fizyczny podział. Do wniosku o zgodny dział spadku warto by było dołączyć mapkę geodezyjną, co przyspieszy całe postępowanie. Można oczywiście złożyć wniosek o dział spadku i wnioskować o dokonanie podziału przez geodetę wyznaczonego przez sąd. Oczywiście to geodeta zdecyduje, czy można nieruchomość podzielić tak, jakby spadkobiercy sobie tego życzyli. Jeżeli nie uda się nieruchomości podzielić, to w grę wejdzie opcja 2, polegająca na przyznaniu nieruchomości spadkowych jednemu ze spadkobiercy z obowiązkiem spłaty pozostałych. W postępowaniu działowym będzie brane pod uwagę, kto i jakie darowizny otrzymał od zmarłego, w konsekwencji czego może zdarzyć się i taka sytuacja, że z uwagi na wysokość darowizny konkretny spadkobierca może nie otrzymać nic ze spadku, gdy wartość otrzymanej darowizny przewyższy wartość udziału w spadku po zmarłym.
Wniosek o dział spadku powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
