• Data: 2024-12-17 • Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
W 2007 r. moi rodzice przekazali w formie darowizny mojemu jedynemu bratu dom rodzinny wraz z działką. Tata zmarł w lipcu zeszłego roku, mama w lutym tego roku. Nie pozostawili testamentu. Mama w momencie śmierci miała samochód, konto w banku oraz polisę na życie w PZU, do której był upoważniony mój brat. Nigdy nie dostałam od rodziców żadnego majątku, darowizny, gotówki itp. Czy mogę się domagać od brata jakiejś spłaty?
Z uwagi na to, że brat otrzymał darowiznę od rodziców, a Pani nie otrzymała od nich nic, to należy przeanalizować możliwość ubiegania się przez Panią o zachowek. Zgodnie z art. 991 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360) „Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.
Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.
Jeżeli chodzi o wzór, za pomocą którego można obliczyć wartość należnego zachowku, to warto skorzystać ze wzoru zaproponowanego przez B. Kordasiewicza w pozycji System prawa prywatnego. Prawo spadkowe, t. 10, Warszawa 2013 r. (s. 976):
Z= ½ [2/3] x a x (b + c) gdzie:
Z – wysokość należnego zachowku
½ [2/3] – współczynnik wynikający z art. 991 K.c.
a – wysokość udziału spadkowego należnego uprawnionemu przy dziedziczeniu z ustawy
b – czysta wartość spadku
c – wartość darowizn doliczanych spadku dla potrzeb obliczenia zachowku (art. 994–995 K.c.).
Stosowanie wyżej wskazanego wzoru przy obliczaniu zachowku potwierdzono m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 maja 2013 r. (sygn. akt. I ACa 66/13): „Obliczenie zachowku polega na ustaleniu wysokości sumy pieniężnej, jakiej uprawniony do zachowku może domagać się na podstawie art. 991 § 2 K.c. od spadkobiercy powołanego. Samą wysokość zachowku ustala się za pomocą obliczeń, które w zasadzie przebiegają w trzech etapach: najpierw ustala się udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku, udział ten jest wyrażony odpowiednim ułamkiem, potem ustala się substrat zachowku, który po przemnożeniu przez ułamek, który wyraża udział stanowiący podstawę do obliczenia zachowku, daje nam poszukiwaną wielkość, czyli wielkość zachowku. Aby ustalić substrat zachowku, należy przede wszystkim określić tzw. czystą wartość spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę między wartością stanu czynnego spadku a wartością stanu biernego spadku”.
Zatem, aby obliczyć wysokość należnego zachowku, należy mieć następujące informacje:
W sytuacji przedstawionej przez Panią będzie znajdował zastosowanie jeszcze jeden przepis, a mianowicie art. 999 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek”. Zatem odpowiedzialność co do wypłaty zachowku będzie ograniczona, tj. będzie obejmowała kwotę, która przekracza przysługujący na rzecz brata zachowek (ponieważ ona również byłaby uprawniona do zachowku).
Po ustaleniu wyżej wskazanych informacji dojdzie do obliczenia należnego zachowku. Brat będzie musiał zapłacić zachowek w wysokości przekraczającej to, co otrzymałby w drodze zwykłego dziedziczenia ustawowego.
Proszę również pamiętać, że roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu, co oznacza, że po upływie okresu przedawnienia nie będzie można dochodzić tego roszczenia skutecznie na drodze przymusu sądowego. W przypadku podniesienia zarzutu przedawnienia przez osobę pozwaną w sprawie powództwo o zachowek zostanie oddalone, a zatem nieuwzględnione. Zgodnie z art. 1007 § 2 Kodeksu cywilnego „Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku”. Otwarcie spadku to dzień śmierci rodziców.
Jeśli brat otrzymał od rodziców darowizny, a Pani nie otrzymała żadnego majątku, warto rozważyć dochodzenie zachowku. Zachowek to uprawnienie do rekompensaty za pominięcie w spadku, którego wysokość oblicza się na podstawie wartości spadku i darowizn. Warto jednak pamiętać o okresie przedawnienia, który wynosi 5 lat od śmierci spadkodawcy. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz przygotowanie niezbędnych pism w sprawach spadkowych i zachowku. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 maja 2013 r. sygn. akt. I ACa 66/13
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
