• Data: 2024-11-30 • Autor: Katarzyna Bereda
Tata zmarł 20 lat temu, a jego matka (moja babcia) 17 lat temu. Babcia miała 4 dzieci. Do dziś nie otrzymałem nic od rodzeństwa taty. Nie prosiłem, nie starałem się o to, ale zawsze czułem się skrzywdzony przez wujostwo. Miesiąc temu dowiedziałem się, że dziadkowie postanowili przekazać rodzinny dom córce i najmłodszemu synowi, z zastrzeżeniem, że córka spłaci średniego syna, a najmłodszy syn spłaci najstarszego syna (mojego ojca). Podobno córka (moja ciotka) spłaciła średniego syna (mojego wujka), ale najmłodszy syn nadal nie spłacił swojego najstarszego brata (mojego ojca). Czy z racji upływu czasu sprawa jest przedawniona?
Jeżeli dziadkowie za życia darowali wujkowi lub cioci własność nieruchomości i nie pozostawili testamentu, w którym wskazali swoją ostatnią wolę, to niestety wobec wskazanej daty ich śmierci roszczenie o zachowek jest przedawnione.
Odpowiadając jednak na Pana pytanie, wskazuję, iż zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.):
„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.
Roszczenie o zachowek jest zwykłą wierzytelnością pieniężną, do której stosuje się przepisy o takich wierzytelnościach. Jest to wierzytelność pieniężna sensu stricto, tzn. ma taki charakter od początku (np. wyr. SN z 25.6.2015 r., sygn. akt III CSK 375/14; wyr. SN z 24.2.2016 r., sygn. akt I CSK 67/15). Roszczenie o zachowek jest dziedziczne według szczególnych reguł.
Zgodnie natomiast z treścią art. 1007 § 1 K.c. „Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu”.
Zgodnie natomiast z § 2 powyższej regulacji – co najistotniejsze w Pani przypadku – „roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku”.
Zgodnie z art. 1007 § 2 K.c. „roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku”. Ustawodawca uzależnia początek biegu terminu przedawnienia od otwarcia spadku, a zatem okoliczności całkowicie obiektywnej, niezależnej od zainteresowanych stron. Nie ma znaczenia, czy uprawniony dowiedział się o otwarciu spadku, czy wie o swoim uprawnieniu i o osobie zobowiązanej. Nie ma znaczenia, czy uprawniony wie o darowiźnie. Nie ma znaczenia, czy spadkodawca pozostawił testament. W każdym wypadku przedawnienie roszczenia przeciw obdarowanemu biegnie od otwarcia spadku.
Zgodnie natomiast z art. 924 K.c. „Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy”. Termin ten należy więc liczyć od daty śmierci dziadków. Jeżeli jednak nie wie Pan, na jakiej podstawie doszło do obdarowania, czy był testament itp., to najlepiej zainicjować postępowanie o nabycie spadku po dziadkach – w sądzie wujostwo będzie miało obowiązek ujawnić ewentualny testament oraz informacje o nieruchomości. Na podstawie jednak wskazanych informacji, jeżeli chodzi o zachowek i dokonane darowizny, to niestety roszczenie może okazać się przedawnione.
Rodzinny Dom Przekazany Synowi bez Spłaty
Pani Anna straciła ojca ponad 20 lat temu. Jej dziadkowie, którzy żyli jeszcze przez kilka lat po śmierci jej ojca, przekazali dom najmłodszemu synowi – wujkowi Pani Anny – z obowiązkiem spłaty reszty rodzeństwa. Niestety wujek nigdy nie dokonał tej spłaty. Po latach, dowiedziawszy się o umowie, Anna chce dochodzić roszczeń, jednak prawo do zachowku wygasło, ponieważ minęło ponad 5 lat od śmierci dziadków.
Darowizna w Formie Nieruchomości na Rzecz Córki
Pan Marek dowiedział się, że jego rodzice, przed śmiercią, przekazali siostrze gospodarstwo rolne jako darowiznę, z obowiązkiem rekompensaty dla pozostałych dzieci. Rodzice zmarli 15 lat temu, a siostra Marka nie podjęła żadnych kroków, aby ich spłacić. Mimo że Marek czuje się pokrzywdzony, jego roszczenie o zachowek przedawniło się wiele lat temu, gdyż upłynął pięcioletni termin od chwili otwarcia spadku.
Podział Majątku Rodzinnego w Formie Zapisu Windykacyjnego
Po śmierci dziadka, który zmarł 10 lat temu, rodzeństwo Pani Krystyny otrzymało zapisy w postaci działek, a dziadek ustanowił ich jako spadkobierców. Pani Krystyna, która nie dostała rekompensaty, uważa, że należy jej się część majątku. Niestety, termin przedawnienia roszczenia o zachowek minął, ponieważ od otwarcia spadku minęło już ponad 5 lat, a zapisy windykacyjne są objęte tym samym terminem przedawnienia.
W przypadku roszczeń o zachowek kluczowe jest zachowanie terminów przedawnienia – wynoszących 5 lat od otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy. Jeśli nie podejmie się działań w tym okresie, prawo do żądania zachowku wygasa. Nawet jeśli spadkobiercy nie wypełnili swoich zobowiązań, po upływie tego czasu dochodzenie roszczeń staje się niemożliwe.
Potrzebujesz pomocy prawnej? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi specjaliści przygotują odpowiedź dopasowaną do Twojej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2015 r., sygn. akt III CSK 375/14
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2016 r., sygn. akt I CSK 67/15
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika
