• Data: 2025-01-27 • Autor: Marek Gola
Moja mama za życia sprzedała mieszkanie za 200 tys. zł. Kupiła bratu działkę za ok. 80 tys. i spłaciła zaległe alimenty w kwocie ok. 50 tys. Ja ze sprzedaży mieszkania otrzymałam 50 tys. na spłatę kredytu. Ze względu na pogarszający się stan zdrowia mama przeprowadziła się do mnie. Zostałam współwłaścicielką jej konta bankowego, na którym miała wówczas ok. 17 tys. zł. Mama mieszkała ze mną 5 lat, w międzyczasie wyremontowałam łazienkę, by łatwiej jej było się kąpać i zrobiłam remont kuchni. Zgodnie z jej życzeniem gospodarowałam jej pieniędzmi z emerytury i oszczędnościami. Mama niedawno zmarła i mój brat twierdzi, że należą mu się jakieś pieniądze w spadku. Czy mu się coś należy z oszczędności po mamie? W końcu w darowiźnie on otrzymał znacznie więcej niż ja i nie ma teraz czego rozliczać.
Podstawa prawna: przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.)
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż o ile mama nie pozostawiła po sobie testamentu, to spadek po niej nabywa Pani i brat w 1/2 części każde. Powyższe wynika z art. 931 § 1 K.c., zgodnie z którym w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Niemniej jednak z uwagi na fakt, iż wobec mamy jesteście Państwo zstępnymi, zastosowanie znaleźć powinien przepis art. 1039 K.c., zgodnie z którym jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Tym samym brat otrzymał więcej aniżeli Pani, a to z kolei powoduje, że ta różnica powinna być uwzględniona przy dzieleniu środków pozostawionych na rachunku mamy.
Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn lub zapisów windykacyjnych podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegającej zaliczeniu. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku.
Zasadnym byłoby zatem ustalenie wartości działki, by wykazać, że to, co otrzymał brat, przewyższa należny mu udział.
Przykład rodzeństwa z nierówną darowizną
Pani Anna przed śmiercią rozdzieliła swój majątek między swoje dzieci: syna i córkę. Syn otrzymał działkę o wartości 100 tys. zł, a córka 50 tys. zł na spłatę kredytu. Po śmierci matki brat domaga się połowy oszczędności na koncie. W ramach rozliczenia spadkowego sąd zalicza na poczet spadku darowizny otrzymane przez rodzeństwo. Okazuje się, że wartość działki otrzymanej przez syna przewyższa wartość darowizny dla córki, co prowadzi do korekty ich udziałów.
Przykład spłaty zadłużenia jednemu z dzieci
Pan Wojciech, chcąc wesprzeć finansowo syna, przed śmiercią przekazał mu kwotę 70 tys. zł na spłatę zaległych długów, a córka otrzymała tylko 30 tys. zł. Po śmierci ojca córka twierdzi, że jej się należy rekompensata z pozostałego majątku. W trakcie postępowania sądowego kwota darowizn jest wliczona do schedy spadkowej, co powoduje, że synowi przypada mniejsza część oszczędności ojca.
Przykład pomocy w remoncie i współwłasności konta bankowego
Pani Teresa przed śmiercią przeprowadziła się do córki i zrobiła ją współwłaścicielką konta bankowego, aby mogła pomagać w zarządzaniu finansami. Córka wyremontowała łazienkę i kuchnię, korzystając z oszczędności matki. Po śmierci matki syn żąda części środków zgromadzonych na koncie, twierdząc, że ma prawo do połowy majątku. W rozliczeniu spadkowym sąd uwzględnia darowizny oraz wydatki córki na remonty, aby ustalić ostateczny podział majątku.
Artykuł wyjaśnia, jak darowizny dokonane za życia przez spadkodawcę wpływają na podział majątku po jego śmierci. W szczególności omawia zasady zaliczania darowizn na schedę spadkową, dzięki czemu spadkobiercy mogą uzyskać sprawiedliwy udział, zgodny z wartością otrzymanych wcześniej świadczeń. Tekst przybliża przepisy Kodeksu cywilnego, wskazując, kiedy darowizny mogą pomniejszyć lub wyrównać ostateczną schedę spadkową każdego z dziedziczących.
Potrzebujesz porady prawnej lub wsparcia w przygotowaniu pisma? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi prawnicy skontaktują się z Tobą, aby udzielić fachowej pomocy. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marek Gola
Zapytaj prawnika
