• Autor: Iryna Kowalczuk
Niedawno zmarł nasz tata. Spadkobiercami jest dwoje jego dzieci i mama. Co zrobić, aby całe mieszkanie było mamy po śmierci taty? Jak przepisać na nią naszą część spadku? Z jakimi kosztami to się wiąże?
Zgodnie z polskim systemem prawa dziedziczyć możemy albo na podstawie testamentu albo na podstawie zasad przewidzianych w Kodeksie cywilnym. Regulacje prawne dotyczące spadków zawiera księga IV Kodeksu cywilnego pt. „Spadki”. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą bowiem z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, stosownie do przepisów księgi IV.
W pierwszej kolejności do spadku są powołani małżonek i dzieci spadkodawcy.
Jeżeli Pana ojciec nie pozostawił testamentu, to po jego śmierci cały majątek dziedziczą żona i dzieci w częściach równych – czyli każdy po 1/4. W Pana sytuacji najpierw trzeba zostać uznanym za spadkobiercę – czyli uzyskać stwierdzenie nabycia spadku. A dopiero później można dzielić, przepisywać pozostawiony przez ojca majątek (w odrębnym postępowaniu o dział spadku).
Stwierdzenie nabycia spadku można dokonać w sądzie lub przed notariuszem (wtedy otrzymuje się tzw. akt poświadczenia dziedziczenia). Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.
Pomimo zamieszczenia we wniosku informacji, jakie osoby znajdują się w kręgu spadkobierców, sąd z urzędu bada, czy wymieniono wszystkich uczestników postępowania. Ustala również, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobni one, że testament u niej się znajduje. Po złożeniu testamentu sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia.
Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku.
Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, po 21 dniach od wydania postanowienia spadkobierca powinien złożyć stosowne deklaracje podatkowe w urzędzie skarbowym. Żeby zostać zwolnionym z podatku od spadków i darowizn, spadkobierca musi w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzenia nabycia spadku zgłosić nabycie spadku do US.
Od marca 2009 r. drugim sposobem na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia. Taki dokument ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz i nie ma tutaj znaczenia ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jak to jest w postępowaniu sądowym). Spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych.
Wybór notariusza zapewnia sprawne, szybkie, łatwiejsze, a przede wszystkim mniej sformalizowane postępowanie. Spadkobiercy muszą spełnić następujące warunki:
Na początek należy umówić się na spotkanie z notariuszem. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Notariusz informuje o tym, jakie dokumenty trzeba ze sobą zabrać, aby móc poświadczyć dziedziczenie (m.in. akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa potencjalnych spadkobierców, testament, gdy dziedziczenie jest na podstawie testamentu).
W kancelarii notarialnej spotykają się wszystkie osoby, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy. Notariusz w obecności spadkobierców testamentowych oraz ustawowych, a także osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi, sporządza protokół dziedziczenia (będzie to akt notarialny).
Stanie się tak tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami nie będzie sporu o spadek (o to kto jest spadkobiercą, a nie co kto ma dostać ze spadku – to rozstrzyga inny akt – dotyczący działu spadku). Gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, to notariusz go otwiera i ogłasza. W przypadku poświadczenia dziedziczenia, które następuje przed upływem sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy, spadkobiercy składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Notariusz sporządzi na podstawie protokołu dziedziczenia akt poświadczenia dziedziczenia. Określi on krąg spadkobierców oraz ich udziały w dziedziczonym majątku. Nabierze on mocy prawnej dopiero, gdy zostanie on zarejestrowany w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia.
Spadkobiercy muszą też udać się do urzędu skarbowego w celu rozliczenia się z podatku spadkowego lub skorzystać z przysługującego zwolnienia. Poświadczenie dziedziczenia u notariusza kosztuje 150 zł (100 zł protokół dziedziczenia, 50 zł sporządzenie aktu poświadczenia). Cena jest taka sam bez względu na liczbę osób, które biorą udział w tej czynności. Należy do tego dodać jeszcze 23% podatku VAT.
Opłaty nie obejmują jednak kosztów, które są związane z wypisem aktów poświadczenia dziedziczenia. Każdy spadkobierca, którego dotyczy sprawa, może żądać wypisów aktu w dowolnej ilości. Taki wypis kosztuje 6 złotych netto od każdej strony dokumentu.
Następnie należy dokonać działu spadku i zniesienia współwłasności. Można to również dokonać w sądzie lub przed notariuszem. Przy czym przed notariuszem procedura będzie droższa. Podziału spadku pomiędzy współspadkobierców można dokonać w ten sposób, że poszczególne przedmioty zostaną podzielone fizycznie i przyznane poszczególnym spadkobiercom. Następuje to stosownie do wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych współspadkobierców, jeżeli majątku spadkowego nie da się podzielić w taki sposób, aby wartość przedmiotów przyznanych poszczególnym osobom odpowiadała wielkości ich udziałów.
Drugim sposobem podziału jest przyznanie pewnych przedmiotów spadkowych w całości jednemu lub kilku współspadkobiercom. Są oni z reguły obciążani obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz pozostałych.
Trzecim sposobem jest tzw. podział cywilny. Przedmioty należące do spadku zostają sprzedane, a uzyskana kwota ulega podziałowi pomiędzy współspadkobierców w stosunku do przysługujących im udziałów. Może być stosowana kombinacja tych sposobów podziału.
Tak więc w wyniku dokonania działu spadku możliwy jest podział rzeczy lub prawa wchodzącego w skład majątku spadkowego poprzez przyznanie tej rzeczy lub prawa jednej osobie, przy jednoczesnym zobowiązaniu dokonania spłat na rzecz pozostałych współspadkobierców. Wówczas osoba otrzymująca w całości daną rzecz lub prawo nabywa jej część ponad dotychczas posiadany i przysługujący jej udział w rzeczy lub prawie. Konsekwencją tego jest zbycie tej części rzeczy lub prawa po stronie tego spadkobiercy, który w zamian przysługującej części rzeczy lub prawa otrzyma spłatę pieniężną.
Można także podzielić spadek bez spłat i dopłat.
Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):
Z kolei wysokość opłaty notarialnej zależy od wartości majątku. Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.
Czyli, jak Pan widzi, tańszy, ale mogący trwać dłużej (z uwagi na terminy sądowe) jest podział spadku w sądzie.
Reasumując. Najpierw musi zostać przeprowadzone postępowanie o stwierdzenie, kto jest spadkobiercą – w sądzie lub przed notariuszem. Później można dzielić majątek w ten sposób, że właścicielką całego spadu stanie się Pana mama. Tego także można dokonać w sądzie lub przed notariuszem (w drugim wypadku tylko wówczas, jeżeli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału).
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Iryna Kowalczuk
Magister prawa, absolwentka Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Spraw Wewnętrznych Ukrainy, uzyskany tytuł: magister prawa ukraińskiego; ukończyła także Studium Podyplomowe prawa UE na Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczenie nabyła w trakcie pracy w dwóch kancelariach adwokackich. Ze względu na biegłość w analizie różnorodnych zagadnień prawnych w serwisie ePorady24.pl pełniła funkcję administratora. Udzielała porad z zakresu prawa spadkowego i rodzinnego oraz w sprawach związanych z prawem ukraińskim. Biegle posługuje się zarówno językiem ukraińskim, rosyjskim, jak i polskim. Z serwisem spadek.info współpracowała od początku jego istnienia czyli od 2012 roku.
Zapytaj prawnika
